Disclaimer: Vertaling met AI. Kan onregelmatigheden bevatten.
Detail van een West-Duitse postzegel uit 1964 met daarop Vader Alfred Delp. / Credit: Zabanski/Shutterstock
CNA Personeel, 14 dec 2024 / 06:00 uur (CNA).
In de aflopende maanden van de Tweede Wereldoorlog, diep in het hart van het nazistische Duitsland, bad een katholieke priester in een gevangeniscel, wachtend op zijn proces en een waarschijnlijke doodstraf. De beschuldigingen tegen hem waren vals, en zijn proces, dat kort na kerst begon, zou blijken een schijnvertoning te zijn.
Zoals je zou verwachten, zorgde dit voor een betrekkelijk ingetogen Advent voor Vader Alfred Delp – een Duitse jezuït die vanuit de gevangenis meditaties over Advent schreef, die na zijn dood zijn inspiratie blijven geven aan lezers. (“Prison Meditations of Father Delp” werd gepubliceerd na zijn dood.)
De jonge priester werd de daaropvolgende februari geëxecuteerd, in 1945.
Zelfs vóór zijn beproeving in de gevangenis had Delp uitgebreid gepreekt en geschreven over Advent, waarbij hij zijn mensen aanspoorde dat “het hele leven Advent is” – een constante staat van wachten, reizen en verlangen naar iets groters. Christenen, zei Delp, zouden zich actief moeten voorbereiden op de hemelse realiteiten die komen gaan.
“Wachten in geloof, voor de vruchtbaarheid van de stille aarde en voor de overvloed van de komende oogst, betekent de wereld te begrijpen – zelfs deze wereld – in Advent,” schreef hij later vanuit zijn gevangeniscel.
Delp werd geboren in Mannheim, Duitsland, op 15 september 1907. Hij werd katholiek gedoopt maar opgevoed in een lutherse thuis. De uitbraak van de Eerste Wereldoorlog in 1914 zorgde ervoor dat zijn vader werd opgeroepen, en het vormde de jongere Delp’s kijk op geweld en de kwetsbaarheid van het menselijke leven.
Op 14-jarige leeftijd nam Delp de beslissing om de lutherse kerk te verlaten en ontving hij de katholieke sacramenten. Het naoorlogse Duitsland verkeerde nu in turmoil, wat een vruchtbare bodem creëerde voor extremistische ideologieën zoals het nationaalsocialisme om op te komen.
Adolph Hitler werd begin 1933 tot kanselier van Duitsland benoemd en tegen de zomer was de Nazi-Partij de enige officieel erkende politieke partij in het land. Terwijl het nationaalsocialisme steeds meer grip kreeg, kwam de godsdienstvrijheid onder druk, werd de vrijheid van meningsuiting onderdrukt, en werden talloze groepen, vooral Joden, vervolgd.
Delp trad in 1926 toe tot de Sociëteit van Jezus en werd in 1937 gewijd, net twee jaar voordat de nazi-invasie van Polen de Tweede Wereldoorlog in Europa inluidde. Als priester bevond Delp zich in steeds grotere gevaar, maar gebruikte hij zijn preken en geschriften om zich te blijven verzetten tegen de ideologie en het bewind van de nazi’s, zelfs door slim de woorden van de eigen propaganda van de nazi’s tegen hen te keren door de taal van onderdrukking te ondermijnen.
In een van zijn vele preken waarin hij de nazi-samenleving bekritiseerde, betreurde hij dat zoveel mensen het idee van “een goddelijke thuisland om naar te emigreren … ze zijn uiteindelijk God zelf, en er is geen God boven hen,” hadden verlaten. Hij spoorde zijn medegelovigen aan dat zelfs kleine daden van moed een verschil kunnen maken.
Hij werkte enkele jaren voor een jezuïtische krant in Duitsland totdat de nazi’s deze sloten, en hij werd rector van een parochie in München. Kort daarna, in 1942, sloot Delp zich aan bij de “Kreisau Circle” – een groep van ongeveer twee dozijn dissidenten die probeerden te plannen voor een nieuw, door het christendom geleid Duitsland na de onvermijdelijke val van Hitlers regime.
Delp diende als de geestelijke adviseur van de groep en bracht een diep begrip van de katholieke sociale leer mee.
Delp en twee andere jezuïtische leden van de cirkel konden enkele jaren onder de radar van de nazi’s vliegen totdat een beruchte mislukte aanslag op Hitlers leven door enkele van zijn hoge commandanten. Ondanks het feit dat hij niets met het mislukte complot te maken had, werden leden van de cirkel opgepakt terwijl de nazi’s werkten om iedereen met banden naar het verzet te arresteren. Delp had kunnen onderduiken, maar koos ervoor dat niet te doen.
Delp was niet de enige Duitse priester die werd gedood voor zijn verzet tegen de nazi-ideologie. Vader Max Josef Metzger werd geëxecuteerd voor zijn vredesactivisme en oecumenische werk minder dan een jaar voordat Delp werd gedood. (Metzger werd beatoogd vorige maand in Freiburg, Duitsland.)
Na Delp’s arrestatie in juli 1944 werd hij naar Berlijn gebracht waar hij enkele weken werd ondervraagd en gemarteld. In september werd hij naar een gevangenis in Berlijn gestuurd om op zijn proces te wachten. Daar schreef hij zijn beroemde reflecties, die vrouwen die verantwoordelijk waren voor Delp’s was vervolgens uit de gevangenis smokkelden en naar zijn meest vertrouwde vrienden in München stuurden.
Delp’s lange Advent
“Wanneer ik heen en weer loop in mijn cel, drie stappen vooruit en drie stappen terug, handen in de boeien, voor me een onbekend lot, begrijp ik heel anders dan voorheen die oude beloftes van de komende Heer die ons zal verlossen en ons zal bevrijden,” schreef Delp in een van zijn Advent reflecties van december 1944.
“Zoveel moed moet versterking krijgen; zoveel wanhoop heeft troost nodig; zoveel hardheid heeft een zachte hand en een verlichtende interpretatie nodig; zoveel eenzaamheid roept om een bevrijdend woord; zoveel verlies en pijn zoeken een geestelijke betekenis.”
Delp bood diepgaande meditaties over hoop in zijn geschriften, ondanks zijn acute bewustzijn – opgesloten als hij was – van de duisternis van de huidige tijd in Duitsland en in de wereld in het algemeen.
“Het leven gebeurt binnen een groter kader dan de mens aankan of begrijpen kan. Het leven brengt grotere lasten met zich mee en draagt een rijker vracht dan wij kunnen dragen, begrijpen of alleen beheren,” schreef hij.
“Er is geen reden om ontmoedigd te raken of op te geven en depressief te zijn. In plaats daarvan is dit een tijd voor vertrouwen en om onvermoeibaar tot God te roepen … Zijn nabijheid is zo intiem als ons verlangen oprecht is. Zijn barmhartigheid is zo groot als onze oproep tot hem oprecht is. Zijn bevrijding is zo nabij en effectief als ons geloof in hem en in zijn komst onwrikbaar en onveranderlijk is. Dat is de waarheid!”
Delp was zich er terdege van bewust dat geloof vaak een wandeling door duisternis en onzekerheid vereist, maar dit in relatie tot God doen is het pad naar vreugde, ongeacht de externe omstandigheden. Zijn overtuigingen schitteren door in zijn meditatie voor de derde zondag van Advent, die in de Kerk als Gaudete (“verheug je”) zondag wordt aangeduid.
“Alleen in God is de mens volledig in staat tot leven. Zonder hem worden we na verloop van tijd ziek. Deze ziekte valt onze vreugde en onze mogelijkheid tot vreugde aan,” schreef hij vanuit de gevangenis.
In zijn reflectie over de Vigilie van Kerstmis merkte Delp op dat de “hardheid en kilheid van het leven ons met een voorheen onvoorstelbare kracht hebben geraakt” op die bittere – maar nog steeds gezegende – kerst in het midden van oorlog en onderdrukking.
“We moeten de lasten die God ons geeft niet vermijden. Ze leiden ons naar de zegen van God,” schreef hij.
‘De komende oogst’
Twee dagen na het feest van de Openbaring in 1945, begon Delp’s proces eindelijk onder een rechter die werd beschreven als een “fanatieke priesterhater.” Delp werd summier ter dood veroordeeld, ondanks dat hij zich had voorbereid op zijn proces, kennelijk in de veronderstelling dat het eerlijk zou zijn. In plaats daarvan werd hij geconfronteerd met een schijnproces dat was ontworpen om de nazi-macht te projecteren.
In de meeste gevallen volgde de executie onmiddellijk op een doodstraf, maar Delp werd in plaats daarvan teruggestuurd naar zijn gevangeniscel. In de twee weken die volgden, schreef hij verschillende meditaties, waaronder een over het Onze Vader en een over de Litanie van het Heilig Hart.
Hij stopte met schrijven in januari na het vernemen van het nieuws over de executies van verschillende andere leden van de Kreisau Circle evenals het nieuws over de arrestatie van zijn provinciale overste.
Na zijn lange Advent van “wachten in geloof,” ervoer Delp eindelijk de “overvloed van de komende oogst” toen hij op 2 februari 1945 werd opgehangen en zijn as in de wind werd verstrooid. Hij was 37.
“De wereld is meer dan zijn last, en het leven is meer dan de som van zijn grijze dagen. De gouden draden van de oprechte realiteit zijn al overal aan het doorschijnen,” schreef Delp in zijn gevangenisreflecties.
“Laten we dit weten, en laten we, zelf, troostende boodschappers zijn. Hoop groeit door degene die zelf een persoon van de hoop en de belofte is.”
